Uitbreiding grafkelder Nieuwe Kerk Delft

Geschiedenis van de grafkelder
In de Nieuwe Kerk in Delft bevindt zich de Koninklijke grafkelder. In 1584 werd Willem van Oranje in het koor van de Nieuwe Kerk begraven. Tussen 1614 en 1623 werd het praalmonument en de grafkelder gerealiseerd. Achter de ‘oude’ grafkelder onder het praalgraf van Willem van Oranje bevindt zich de later gerealiseerde ‘nieuwe’ grafkelder (in gebruik genomen vanaf 1822). In de loop der eeuwen zijn diverse kleine uitbreidingen geweest en hebben renovatiewerkzaamheden plaatsgevonden. De ingang van de grafkelder bevindt zich voor in het koor en wordt bedekt door een grote grafsteen, waarin het wapen van Oranje-Nassau is uitgehouwen en, in het Latijn, de tekst: "Hier verwacht Willem I, de Vader des Vaderlands, de wederopstanding". Ook is er een kleinere toegang naast het praalgraf, deze wordt afgesloten door een zware hardstenen zerk met het wapen van het Huis van Oranje-Nassau.

Sinds de bijzetting van Willem van Oranje in 1584 rusten bijna alle leden van het Huis van Oranje-Nassau met hun echtgenoten in de grafkelder van de Nieuwe Kerk te Delft. Alle prinsessen uit het Huis Oranje-Nassau die in andere vorstenhuizen zijn gehuwd zijn niet in Delft bijgezet met uitzondering van de prinsessen Catharina Belgica (7) en Louise (19).

Uitbreiding grafkelder
Met de bijzettingen van Prins Claus (2002) en Prinses Juliana en Prins Bernhard (2004) is de maximale capaciteit van de grafkelder van de Nieuwe Kerk van Delft vrijwel volledig bereikt. De uitbreiding van de Koninklijke grafkelder houdt in dat er een nieuwe kelder aangebracht wordt in de zuidelijke kooromgang van de kerk. De grafkelder wordt verbonden aan de bestaande voorhal (daterend uit 1925) van de huidige Koninklijke grafkelder. Daarnaast krijgt de grafkelder een nieuwe secundaire ingang aan de buitenzijde van de kerk, hiermee wordt een directe toegang naar de grafkelder gecreëerd. In de uitbreiding van de grafkelder wordt ruimte gecreëerd voor ruim twintig bijzettingen.

Plattegrond van de huidige Koninklijke grafkelder (inclusief jaartallen van realisatie) in de Nieuwe Kerk in Delft aangevuld met de nieuw te realiseren uitbreiding van de grafkelder in 2022.

Kosten
De herinrichting en uitbreiding van de grafkelder in de Nieuwe Kerk te Delft was in eerste instantie een onderdeel van de restauratieplannen van de Nieuwe Kerk uit 2012. Door wijzigingen in de planvorming ten aanzien van de overige plannen van de Nieuwe Kerk heeft deze vertraging opgelopen. De oorspronkelijke kostenraming voor de herinrichting en uitbreiding stamt uit 2013. Vanwege de aanzienlijke stijging van het prijspeil in de bouwsector sinds 2013 en doordat de Nieuwe Kerk wegens tegenvallers bij de restauratie niet meer kan bijdragen aan kosten voor de herinrichting en uitbreiding van de grafkelder, zijn extra middelen nodig. Hierin wordt € 1,6 miljoen bijgedragen door het Rijk en € 0,3 miljoen door het Koninklijk Huis. De totale bijdrage van de Rijksoverheid aan de uitbreiding van de grafkelder bedraagt € 3,6 miljoen.

Archeologie
De realisatie van de nieuwe kelder is alleen mogelijk door het ontgraven van de grond onder de zuidelijke kooromgang van de kerk. Dit is archeologisch gezien zeer waardevol gebied. Er zal dan ook een archeologische opgraving plaatsvinden die op wetenschappelijke wijze wordt uitgevoerd. In de bodem onder de Nieuwe Kerk bevinden zich resten van de vroege ontstaansgeschiedenis van de stad Delft. Hierbij moet bijvoorbeeld gedacht worden aan veertiende-eeuwse verdedigingswerken. Het koor van de kerk – rondom het praalgraf van Willem van Oranje - in de Nieuwe Kerk was ook de plek waar belangrijke lieden uit die tijd werden begraven. De begraven menselijke resten kunnen meer vertellen over ziekte en gezondheid, verwantschappen, leeftijd van overlijden, voedselpatroon en waar de overledenen vandaan kwamen. Ook kan op basis van archeologisch onderzoek bijvoorbeeld achterhaald worden wat het grafritueel was. Denk daarbij aan bijvoorbeeld speciale kleding, versieringen en speciale, loden, grafkisten en mogelijk ook versierde grafkelders.

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) heeft voor het archeologisch onderzoek een subsidie toegekend aan de Protestante Gemeente Delft. Het archeologisch onderzoek wordt uitgevoerd door een daarin gespecialiseerd archeologisch bedrijf. De wijze van opgraven en het vastleggen van vondsten en andere gegevens vindt in nauw overleg plaats tussen gemeente Delft en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE). Aan het archeologisch onderzoek zal een publiek karakter gegeven worden zodat de vorderingen van de archeologen en de archeologische vondsten door publiek gevolgd kunnen worden. Hiervoor worden mogelijkheden gerealiseerd in de Nieuwe Kerk.

Planning
Vanaf eind april 2021 worden de bouwkundige voorbereidingen van de archeologie uitgevoerd waarop de archeologische opgraving kan beginnen. De archeologische opgraving vangt aan in de zomer van 2021 en zal naar verwachting minimaal drie maanden in beslag nemen. Daaropvolgend kan de daadwerkelijke realisatie van de uitbreiding van de grafkelder van start gaan. Het streven is in 2022 de uitbreiding te hebben gerealiseerd. Echter, de exacte duur van het project is - bijvoorbeeld in afwachting archeologische vondsten – nog niet te bepalen.

Lees ook
Deel 2: Archeologisch onderzoek